Odrzucenie spadku po terminie
Odrzucenie spadku po terminie
Chwila, w której zaczyna biec termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Od chwili, w której dowiedzieliśmy się, że zostaliśmy powołani do dziedziczenia, zaczyna biec 6 miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu lub przyjęciu spadku. Dzieje się tak niezależnie od tego, czy jesteśmy powołani do dziedziczenia na podstawie ustawy czy testamentu. Oświadczenie to ma niebagatelne znaczenie dla zakresu naszej odpowiedzialności za długi spadkowe. Brak złożenia oświadczenia w terminie, jednoznaczny jest ze złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Czy jednak jest możliwe złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po terminie? Okazuje się, że w pewnych sytuacjach jest to możliwe. W niniejszym artykule wskażę w jakich.
Wady oświadczenia woli
Do oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku stosuje się przepisy ogólne dotyczące wad oświadczenia woli. Wady oświadczenia woli mogą mieć dwie konsekwencje:
- pociągać za sobą nieważność złożonego oświadczenia;
- pozwalać na uchylenie się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia.
Pozornie, może wydawać się, że pomiędzy wyżej wskazanymi konsekwencjami nie ma dużej różnicy. Jednak jak wskazałem są to tylko pozory. Różnica jest diametralna, gdyż w drugim przypadku wadliwe oświadczenie woli nie jest automatycznie uznawane za nieważne i niejako trwa, czy też trwają jego skutki, dopóki nie podejmiemy określonych działań w celu uchylenia się od nich. Jeżeli nie zareagujemy lub spóźnimy się z reakcją wadliwe oświadczenie pozostanie ważne.
Brak świadomości lub swobody powzięcia decyzji jako wada skutkująca nieważnością oświadczenia
Jeżeli złożyliśmy oświadczenie o odrzuceniu spadku w stanie braku świadomości lub swobody powzięcia decyzji, jest ono obarczone wadą oświadczenia woli pociągające za sobą jego nieważność. W praktyce jednak, biorąc pod uwagę, że oświadczenia takie są składane bezpośrednio przed sądem lub notariuszem, ryzyko wystąpienia tej wady jest minimalne.
Błąd lub groźba – powód do uchylenia się od skutków prawnych
Dużo częściej mogą pojawiać się wady skutkujące możliwością uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia lub braku jego złożenia w terminie. Chodzi tutaj o złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku lub niezłożenie takiego oświadczenia pod wpływem błędu lub groźby.
Błąd jako wada oświadczenia woli
Błąd to nic innego, jak niezgodne z prawdą wyobrażenie o rzeczywistości. Błąd, aby mógł zostać uznany za wadę oświadczenia o odrzuceniu spadku, musi być istotny i dotyczyć treści tej czynności prawnej. Przykładami takich błędów są błąd co do osoby spadkodawcy, tytułu powołania czy przedmiotu spadku. Oczywiście, od razu narzuca się tutaj pytanie: czy brak wiedzy o rzeczywistym wymiarze długów spadkowych może zostać uznany za błąd oświadczenia? Odpowiedź może być tylko jedna – to zależy. Jeżeli, np. złożyliśmy oświadczenie o przyjęciu spadku myśląc, że długi spadkowe są mniejsze niż w rzeczywistości, a potem chcielibyśmy od skutków takiego oświadczenia się uchylić i złożyć jednak oświadczenie o odrzuceniu spadku, Sąd w takim przypadku będzie badał, czy dołożyliśmy należytej staranności w ustaleniu tej rzeczywistej wysokości długów. Jeżeli uzna, że mieliśmy możliwości ustalenia, jak wysokie są długi, tylko w wyniku naszej niedbałości i braku staranności tego nie zrobiliśmy, nie pozwoli nam się uchylić od złożonego przez nas oświadczenia. Wobec tego chodzi tutaj o błąd niejako usprawiedliwiony. Tylko taki błąd pozwoli się nam uchylić od skutków prawnych złożonego oświadczenia o odrzuceniu spadku lub braku złożenia takiego oświadczenia w terminie.
Groźba, ale jaka?
Drugą wadą, o tożsamych skutkach jak błąd, jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku lub brak jego złożenia w terminie pod wpływem groźby. W tym przypadku, chodzi o groźbę poważną i realnie wywołującą poczucie niebezpieczeństwa u osoby mającej składać takie oświadczenie. Taka groźba nie musi być skierowana przeciwko osobie mające złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku, może też dotyczyć, np. jego bliskich.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku pod wpływem błędu lub groźby – uchylenie się od skutków
Wobec tego, jeżeli złożyliśmy oświadczenie o odrzuceniu spadku pod wpływem błędu lub groźby, albo nie złożyliśmy takiego oświadczenia w terminie pod wpływem błędu lub groźby, pojawia się możliwość uchylenia się od skutków prawnych takiego oświadczenia i tym samym złożenia nowego oświadczenia pomimo upływu terminu na jego złożenie. Jak to zrobić? Wymaga to przeprowadzenia szczególnego postępowania sądowego i złożenia przed sądem spadku oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych poprzednio złożonego oświadczenia lub braku jego złożenia w terminie. Jednocześnie z tym oświadczeniem musimy złożyć nowe oświadczenie o odrzuceniu lub przyjęciu spadku. Sąd następnie zbada zasadność naszych argumentów i rozstrzygnie czy skutecznie uchyliliśmy się od skutków prawnych złożonego poprzednio oświadczenia lub niezłożenia go w terminie. Warto pamiętać, że nie możemy czekać z tym uchyleniem się od skutków prawnych w nieskończoność. Mamy na to rok od czasu wykrycia błędu lub w przypadku groźby, rok od czasu ustania stanu obawy.
Powołanie się na wady oświadczenia woli
Podsumowując więc, jeżeli nie złożyliśmy oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie pod wpływem błędu lub groźby, mamy możliwość złożenia przed sądem oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia takiego oświadczenia i tym samym złożenia nowego oświadczenia o odrzuceniu spadku lub jego przyjęciu. To samo tyczy się przypadku, kiedy złożyliśmy oświadczenie o odrzuceniu spadku pod wpływem błędu lub groźby.
Tylko i wyłącznie w opisanych przypadkach pojawia się możliwość na złożenie zarówno oświadczenia o odrzuceniu spadku, jak i przyjęcia spadku, pomimo upływu terminu na ich złożenie.
Potrzebujesz porady prawnej w zakresie sprawy spadkowej? Prawnicy z naszej Kancelarii zapewnią Ci profesjonalną pomoc na każdym etapie postępowania. Posiadamy szeroką wiedzę oraz duże doświadczenie w zakresie spraw rodzinnych oraz spadkowych, dzięki któremu przeprowadzimy Cię w sposób kompleksowy i efektywny przez procedurę sądową. Jeśli masz pytania, skontaktuj się z nami lub skorzystaj z poniższego formularza.
W celu uzyskania porady prawnej zostaw swój numer telefonu, a oddzwonimy do Ciebie jeszcze dzisiaj.
Stachowiak Kancelaria Adwokacka
ul. Kramarska 3/1
61-765 Poznań
tel. 61 307 18 00
e-mail: kontakt@rodzinne-stachowiak.pl
Podstawa prawna: art. 88 oraz art. 1019 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.).
Stan prawny na dzień 21 kwietnia 2020 roku.
Powyższa informacja nie ma charakteru porady prawnej i nie wyczerpuje w całości omawianego zagadnienia. Każdy przypadek ze względu na swoją specyfikę wymaga indywidualnej analizy.
